Ισπανία – Πορτογαλία: Θρίλερ για τον λόγο που έσβησαν τα φώτα

Μπορεί τα χειρότερα να πέρασαν και η ηλεκτροδότηση στην Ιβηρική ουσιαστικά να αποκαταστάθηκε, αλλά σε εξέλιξη βρίσκονται εντατικές έρευνες για να διαπιστωθεί τι ακριβώς προκάλεσε το πρωτοφανές μπλακάουτ της Δευτέρας στην Ισπανία και την Πορτογαλία αφήνοντας εκατομμύρια ανθρώπους χωρίς πρόσβαση σε βασικές ανάγκες.

Η απάντηση θα έχει σοβαρές συνέπειες για τις χώρες της Ιβηρικής – αλλά και για την Ευρώπη στο σύνολό της, σχολιάζει το Politico, με το «φάρμακο» το προβλήματος ίσως να αποδεικνύεται «φαρμάκι», καθώς αναλύτρια κάνει λόγο για «φαινόμενο ντόμινο».

Η ΕΕ πιέζει την Ιβηρική Χερσόνησο, η οποία λειτουργεί εδώ και καιρό ως «ενεργειακή νησίδα» εντός του μπλοκ, να διασυνδεθεί καλύτερα με τα δίκτυα της Ευρώπης. Ήδη από τη Δευτέρα, οι ειδικοί συζητούσαν εάν τέτοιες διασυνδέσεις θα μπορούσαν να είχαν βοηθήσει στην πρόληψη των μαζικών διακοπών – ή να θέσουν περισσότερες χώρες σε κίνδυνο να βιώσουν δευτερογενείς επιπτώσεις.

Υπήρξε επίσης έντονη συζήτηση καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας σχετικά με το εάν οι διακοπές ήταν έργο κυβερνο-σαμποτέρ που εξαπέλυσαν επίθεση στην Ευρώπη – ακόμη και όταν δεν προέκυψαν στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι ίσχυε κάτι τέτοιο.

Τι πήγε στραβά;

Το απόγευμα της Δευτέρας, ο Εντουάρντο Πριέτο, διευθυντής του ισπανικού διαχειριστή του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας Red Eléctrica, δήλωσε ότι η διακοπή ρεύματος προκλήθηκε από μια «πολύ ισχυρή ταλάντωση στο ηλεκτρικό δίκτυο» που οδήγησε το ηλεκτρικό σύστημα της Ισπανίας να «αποσυνδεθεί από το ευρωπαϊκό σύστημα και την κατάρρευση του ιβηρικού δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας στις 12:38 (1:38 μμ ώρα Ελλάδας)».

Πάντως, από τη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε αργά το βράδυ της Δευτέρας ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, ανέκυψαν περισσότερα ερωτήματα από όσα απαντήθηκαν.

Δείχνοντας βλοσυρός και προειδοποιώντας ότι μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος για την αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης από ό,τι αρχικά αναμενόταν, ο σοσιαλιστής ηγέτης δήλωσε: «Αυτό δεν έχει ξανασυμβεί».

Οι αρχές και στις δύο χώρες αρνήθηκαν να υποθέσουν τι μπορεί να προκάλεσε την ανισορροπία στο ηλεκτρικό σύστημα.

«Αυτό που το προκάλεσε είναι κάτι που οι ειδικοί δεν έχουν ακόμη διαπιστώσει — αλλά θα το διαπιστώσουν», δήλωσε ο Σάντσεθ, προσθέτοντας ότι «καμία υπόθεση δεν έχει απορριφθεί και κάθε πιθανή αιτία διερευνάται».

Γιατί χρειάστηκε τόσος χρόνος για να αποκατασταθεί η ηλεκτροδότηση;

Η αποκατάσταση της ηλεκτροδότησης στην Ισπανία και την Πορτογαλία δεν ήταν εύκολη υπόθεση.

Σύμφωνα με τον Λεοντάρντο Μέεους, καθηγητή με εξειδίκευση στην ηλεκτρική ενέργεια στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο, οι διαχειριστές των δικτύων πρέπει να ακολουθήσουν μια «τεχνικά πολύ περίπλοκη» διαδικασία για να επαναφέρουν το ενεργειακό σύστημα σε λειτουργία.

Και οι δύο χώρες πρέπει να αποκαταστήσουν την παροχή «βήμα προς βήμα», αρχικά βασιζόμενες σε ειδικές γεννήτριες, όπως υδροηλεκτρικές αντλίες, είπε.

Οι γειτονικές χώρες συμμετέχουν επίσης, με τον γαλλικό φορέα εκμετάλλευσης δικτύου RTE να προμηθεύει 700 μεγαβάτ ηλεκτρικής ενέργειας στην Ισπανία μέσα σε λίγες ώρες από τη διακοπή ρεύματος. Τα φώτα άναψαν ξανά στις περισσότερες από τις βορειότερες και νότιες περιοχές της Ιβηρικής Χερσονήσου αργά το απόγευμα της Δευτέρας, χάρη εν μέρει στις παροχές ενέργειας από τη Γαλλία και το Μαρόκο.

«Τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας συνδέονται μέσω ”interconnectors” (καλώδιο διασύνδεσης)», δήλωσε ο Σόλομον Μπράουν, καθηγητής με εξειδίκευση στα ενεργειακά συστήματα στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ «Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει αλληλεξάρτηση μεταξύ των δικτύων, αλλά και ότι θα πρέπει να επανεκκινηθούν ξεχωριστά».

«Καθώς τα δύο δίκτυα έχουν καταρρεύσει, θα πρέπει να τροφοδοτηθούν ξανά, πράγμα που σημαίνει ότι ο διαχειριστής του δικτύου θα θέσει σταδιακά σε λειτουργία βασικές γεννήτριες που αντιστοιχούν στους χρήστες (έτσι ώστε η παραγωγή και η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας να αντιστοιχούν) σε περιοχές του δικτύου που αναπτύσσονται αργά, μέχρι να επανέλθει σε λειτουργία ολόκληρο το σύστημα και στη συνέχεια να μπορεί να επανασυνδεθεί με εξωτερικά δίκτυα».

«Φαινόμενο ντόμινο»;

Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν στενά διασυνδεδεμένα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας με λίγες διασυνοριακές συνδέσεις με τη Γαλλία και την υπόλοιπη ΕΕ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήθελε εδώ και καιρό να το αλλάξει αυτό, ενθαρρύνοντας έντονα τα κράτη – μέλη της ΕΕ να κατασκευάσουν περισσότερες διασυνδέσεις. Οι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η κίνηση αυτή θα βελτίωνε την ενεργειακή ασφάλεια και θα διευκόλυνε τις ροές ηλεκτρικής ενέργειας δια μέσω των συνόρων. Η Μαδρίτη, η Λισαβόνα και το Παρίσι έχουν επανειλημμένα δηλώσει την προθυμία τους να προχωρήσουν αυτό το σχέδιο, αλλά η πρόοδος ήταν αργή.

Παρόλο που η Ισπανία και η Γαλλία προχωρούν επιτέλους με μια νέα σύνδεση στη χώρα των Βάσκων, η ένωση ρυθμιστικών αρχών ενέργειας της ΕΕ προειδοποίησε πέρυσι ότι δεν έχει απελευθερωθεί αρκετή χωρητικότητα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, παρά τις νομικές απαιτήσεις. 

Παραμένει ασαφές εάν περισσότερες διασυνδέσεις με την Ευρώπη θα είχαν βελτιώσει τη διακοπή ρεύματος.

Από τη μία πλευρά, περισσότερες διασυνοριακές συνδέσεις θα μπορούσαν να είχαν ενισχύσει την ικανότητα της Ισπανίας να εξισορροπεί την προσφορά και τη ζήτηση και να εισάγει ηλεκτρική ενέργεια, δήλωσε η Πραθίκσα Ραμντάς, ανώτερη αναλύτρια ενέργειας στην εταιρεία συμβούλων Rystad. Η τρέχουσα περιορισμένη εμπορική ικανότητα της Μαδρίτης με τη Γαλλία «περιορίζει τις δυνατότητες ταχείας αντίδρασης κατά τη διάρκεια διαταραχών μεγάλης κλίμακας», είπε.

Αντίθετα, «η αυξημένη συνδεσιμότητα ενδέχεται να διακινδυνεύσει τη διάδοση της αστάθειας συχνότητας σε γειτονικά συστήματα», πρόσθεσε, δημιουργώντας ένα «φαινόμενο ντόμινο» με αλυσιδωτές διακοπές ρεύματος σε άλλες χώρες της ΕΕ.

Θα μπορούσε να ήταν κυβερνοεπίθεση;

Υπήρξε έκδηλη ανησυχία σχετικά με την κατάσταση σε όλη την Ισπανία. Ένας φοιτητής που αποχωρούσε από ένα πανεπιστήμιο στη Βαρκελώνη ακούστηκε να ρωτάει: «Είναι κυβερνοεπίθεση; Τρομοκρατική επίθεση;»

Η αντίθεση της Ισπανίας στον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα και η υποστήριξή της προς την Ουκρανία ενάντια στην επιθετικότητα της Ρωσίας την έχουν καταστήσει σημαντικό στόχο κυβερνοεπιθέσεων και καθόλη τη διάρκεια της ημέρας αυξήθηκαν οι εικασίες ότι η κρίση θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα κακόβουλης ενέργειας.

Αλλά στις Βρυξέλλες, η εκτελεστική αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Τερέζα Ριμπέρα, φάνηκε να απορρίπτει αυτό το ενδεχόμενο, λέγοντας ότι δεν υπάρχει «τίποτα που να μας επιτρέπει να πούμε ότι υπάρχει οποιοδήποτε είδος δολιοφθοράς ή κυβερνοεπίθεσης».

Το 2015, χάκερ που συνδέονται με τη Ρωσία κατέστρεψαν ένα τμήμα του ηλεκτρικού δικτύου της Ουκρανίας. Αλλά η κατάρρευση του ηλεκτρικού δικτύου δύο χωρών της ΕΕ θα ήταν μια εντελώς διαφορετική κατάσταση, τόσο όσον αφορά την τεχνική προσπάθεια που απαιτείται όσο και για τη διπλωματική κλιμάκωση από μια τέτοια επίθεση.

Γιατί γίνεται λόγος για την πράσινη ενέργεια;

Η Ισπανία και η Πορτογαλία είναι πρωταθλητές της πράσινης ενέργειας στην ΕΕ και προμηθεύονταν πάνω από το 80% της ηλεκτρικής τους ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας λίγο πριν από τη διακοπή τη Δευτέρα.

Ειδικοί έχουν δηλώσει στο παρελθόν ότι η ταχεία επέκταση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας ασκεί αυξημένη πίεση στο ισπανικό δίκτυο, το οποίο χρειάζεται αναβάθμιση για να διαχειριστεί όγκους ρεκόρ διαλείπουσας ανανεώσιμης ενέργειας.

Ωστόσο, η πράσινη ενέργεια δεν ευθύνεται για το μπλακ άουτ της Δευτέρας, τονίζει ο Μέεους, καθώς η ΕΕ έχει επιβάλει τα τελευταία χρόνια διάφορους κανονισμούς για να αποτρέψει την αποσύνδεση των γεννητριών ανανεώσιμης ενέργειας από το δίκτυο με τρόπο που θέτει σε κίνδυνο το σύστημα.

«Η φύση και η κλίμακα της διακοπής καθιστούν απίθανο ο όγκος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να ήταν η αιτία, με το ισπανικό δίκτυο τις περισσότερες φορές να υπόκειται σε πολύ μεγάλους όγκους τέτοιας παραγωγής», πρόσθεσε ο Ντανιέλ Μουίρ, ανώτερος αναλυτής ευρωπαϊκής ενέργειας στον οίκο αξιολόγησης S&P Global.

«Υπήρχε επαρκής συμβατική παραγωγή διαθέσιμη, με πυρηνικές, υδροηλεκτρικές, συμπαραγωγή και θερμικές τεχνολογίες όλες στο σύστημα πριν από το συμβάν και… διαθέσιμες στον φορέα εκμετάλλευσης» τόνισε. 

The power was restored across most of Spain and Portugal after the major blackout on Monday https://t.co/6RHIm0FN0x pic.twitter.com/Tg8seZcKDJ

— Anadolu English (@anadoluagency) April 29, 2025

Πηγή: skai.gr