Τηλεϊατρική: Φέρνοντας την υγεία στα πιο απομακρυσμένα σημεία της Ελλάδας

Της Μαρίνας Χαραλάμπους

Ο Δήμος Αγράφων, σε συνεργασία με το εργαστήριο Ψηφιακών Καινοτομιών στη Δημόσια Υγεία δημιουργεί μια σύγχρονη υπηρεσία τηλεϊατρικής που φιλοδοξεί να καλύψει τις ανάγκες των ασθενών που ζουν μακριά από δομές υγείας, αξιοποιώντας τις δυνατότητες της νέας τεχνολογίας. 

Ο Δήμαρχος Αγράφων Αλέξης Καρδαμπίκης και ο Διευθυντής του Εργαστηρίου Ψηφιακών Καινοτομιών στη Δημόσια Υγεία κ. Γιάννης Κουμπούρος, μίλησαν στο skai.gr για το όραμα, τις προκλήσεις και τις προοπτικές αυτού του εγχειρήματος, που στοχεύει να αλλάξει ριζικά τον τρόπο πρόσβασης στις ιατρικές υπηρεσίες και να ενισχύσει την ποιότητα ζωής των πολιτών.

Αλέξης Καρδαμπίκης, Δήμαρχος Αγράφων

Πώς γεννήθηκε η ιδέα για την πιλοτική εφαρμογή της τηλεϊατρικής στον Δήμο Αγράφων;

Η ιδέα για την πιλοτική εφαρμογή της τηλεϊατρικής στον Δήμο Αγράφων γεννήθηκε από την ανάγκη να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις που προκύπτουν λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης και των περιορισμένων υγειονομικών υποδομών στην περιοχή μας. Η δύσκολη πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες, ειδικά κατά τους χειμερινούς μήνες, μας ώθησε να αναζητήσουμε καινοτόμες λύσεις ώστε να παρέχουμε άμεση και ποιοτική υγειονομική φροντίδα στους κατοίκους μας.

Τι ανάγκες της τοπικής κοινωνίας στοχεύει να καλύψει αυτό το πρόγραμμα;

Το πρόγραμμα στοχεύει στην κάλυψη της ανάγκης για άμεση και αξιόπιστη ιατρική συμβουλή, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένα χωριά όπου δεν υπάρχει άμεση πρόσβαση σε γιατρούς και νοσοκομεία. Επιπλέον, αποσκοπεί στη μείωση των μετακινήσεων για απλές ιατρικές εξετάσεις και διαγνώσεις, στην πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση ασθενειών και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων, κυρίως των ηλικιωμένων και των ατόμων με χρόνια νοσήματα.

Ποιοι είναι οι κύριοι στόχοι και τα αναμενόμενα οφέλη αυτής της πρωτοβουλίας;

Οι κύριοι στόχοι της πρωτοβουλίας είναι:

•Η βελτίωση της πρόσβασης σε ιατρικές υπηρεσίες για όλους τους δημότες.

•Η Ενίσχυση της πρόληψης και της έγκαιρης διάγνωσης ασθενειών.

•Η μείωση της ανάγκης για μετακινήσεις προς τα νοσοκομεία και τα κέντρα υγείας.

•Η αναβάθμιση της υγειονομικής φροντίδας στον Δήμο Αγράφων μέσω της χρήσης σύγχρονων τεχνολογιών.

Η υλοποίηση του προγράμματος ξεκινά πιλοτικά από το χωριό της Γρανίτσας, με στόχο να επεκταθεί σύντομα και σε άλλα χωριά του Δήμου. Παράλληλα, επιδιώκουμε να εντάξουμε και τη δομή “Βοήθεια στο Σπίτι” στη λειτουργία της τηλεϊατρικής, ώστε να μπορούν να συνδράμουν σε όσους χρειάζονται βοήθεια, διευκολύνοντας την πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, ιδιαίτερα για τους ηλικιωμένους και τα άτομα με κινητικές δυσκολίες.

Αναμένεται ότι η τηλεϊατρική θα συμβάλει στη βελτίωση της υγείας των κατοίκων, θα μειώσει το κόστος και το χρόνο μετακινήσεων και θα ενισχύσει την αίσθηση ασφάλειας στην τοπική κοινωνία.

Ποιες ειδικότητες γιατρών μπορούν να προσφέρουν υπηρεσίες μέσω της πλατφόρμας;

Μέσω της πλατφόρμας, θα παρέχονται υπηρεσίες από διάφορες ιατρικές ειδικότητες, όπως:

Παθολόγοι και γενικοί ιατροί.

Καρδιολόγοι.

Πνευμονολόγοι.

Ενδοκρινολόγοι.

Δερματολόγοι

Ψυχολόγοι και ψυχίατροι

Παιδίατροι

Ανάλογα με τις ανάγκες της κοινότητας, η λίστα των ειδικοτήτων μπορεί να προσαρμοστεί και να επεκταθεί.

Έχετε μοιραστεί την ιδέα σας με το Υπουργείο Υγείας;

Ναι, έχουμε ήδη επικοινωνήσει την ιδέα στο Υπουργείο Υγείας και τον ίδιο τον υπουργό Υγείας τον κ. Γεωργιάδη σε συνάντηση που είχαμε, έχουμε λάβει θετική ανταπόκριση κ είμαστε σε αναμονή. Η συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας είναι καθοριστική για την υλοποίηση και τη βιωσιμότητα του προγράμματος, καθώς απαιτείται θεσμική υποστήριξη και πιθανή χρηματοδότηση. Παράλληλα, βρισκόμαστε σε επαφή και με άλλους αρμόδιους φορείς για να εξασφαλίσουμε την απρόσκοπτη λειτουργία και τη συνεχή βελτίωση της πλατφόρμας.

Γιάννης Κουμπούρος, Διευθυντής Εργαστηρίου Ψηφιακών Καινοτομιών Δημ.Υγείας

Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι ακριβώς είναι το πρόγραμμα που θέλετε να δημιουργήσετε; Πώς λειτουργεί η πλατφόρμα της τηλεϊατρικής στην πράξη και ποια είναι η διαδικασία για έναν ασθενή που θέλει να τη χρησιμοποιήσει;

Αν και η τηλεϊατρική χρησιμοποιείται εδώ και χρόνια, συνήθως περιορίζεται σε μια απλή συνομιλία με τον ιατρό μέσω οθόνης, σαν μια απλή βιντεοκλήση, χωρίς τη δυνατότητα φυσικής εξέτασης. Το αποτέλεσμα είναι περιορισμένη αξιοπιστία, χαμηλή αποτελεσματικότητα και ελάχιστη αξιοποίηση στην πράξη. Αυτό ακριβώς έρχεται να αλλάξει η καινοτόμος λύση που εφαρμόζουμε στον Δήμο Αγράφων, επαναπροσδιορίζοντας την έννοια της εξ αποστάσεως φροντίδας: Μια πραγματική κλινική εξέταση, χωρίς την ανάγκη για εξειδικευμένο προσωπικό στο σημείο της ανάγκης. Ο ασθενής, με απλή καθοδήγηση από τον ιατρό μέσω βιντεοκλήσης, μπορεί να πραγματοποιήσει ολόκληρη την εξέταση μόνος του, από όπου κι αν βρίσκεται απλά ακουμπώντας τη συσκευή στο σημείο που θέλει να εξετάσει ο ιατρός. Μέσω μιας εφαρμογής σε κινητό ή υπολογιστή και με τη χρήση της φορητής συσκευής TytoCare, εκτελεί σημαντικές βασικές εξετάσεις, όπως:

Παθολογικές/Καρδιολογικές: ακρόαση πνευμόνων και καρδιάς, μέτρηση θερμοκρασίας, σφίξεων

ΩΡΛ: έλεγχος αυτιών, λαιμού

Δερματολογικές: απεικόνιση εξανθημάτων, σπίλων, αλλοιώσεων δέρματος

Όλα τα δεδομένα μεταδίδονται ζωντανά στον ιατρό, ο οποίος αξιολογεί την κατάσταση και παρέχει στοχευμένη ιατρική καθοδήγηση, με ακρίβεια που προσομοιάζει φυσική παρουσία. Η διαδικασία δεν απαιτεί καμία ειδική γνώση από τον ασθενή. Είναι εύχρηστη, φιλική προς τον χρήστη και ιδανική για ηλικιωμένους, χρόνιους ασθενείς, άτομα με δυσκολία μετακίνησης και κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών. Η ίδια η συσκευή καθοδηγεί τον χρήστη με εικόνες και οδηγίες, ενώ ο ιατρός εποπτεύει και παρεμβαίνει ζωντανά. Σκεφτείτε το εξής: ο γιατρός μπορεί να ακροαστεί τους πνεύμονες για πιθανή πνευμονία, να εξετάσει το λαιμό και αυτιά για φαρυγγίτιδα, ωτίτιδα, αμυγδαλίτιδα, ή να αξιολογήσει εξανθήματα και σπίλους με λεπτομέρεια σαν να βρισκόταν στο ιατρείο. Με αυτή τη λύση, η τηλεϊατρική γίνεται επιτέλους αυτό που υποσχόταν: αξιόπιστη, προσβάσιμη, ανθρώπινη και πραγματικά χρήσιμη.

Πώς προέκυψε η ιδέα για την πιλοτική εφαρμογή της τηλεϊατρικής;

Η ιδέα προέκυψε από την ανάγκη βελτίωσης της πρόσβασης στην υγειονομική περίθαλψη, ιδιαίτερα σε απομακρυσμένες περιοχές όπου οι ιατροί είναι δυσεύρετοι για πολλούς λόγους. Η τηλεϊατρική προσφέρει μια λύση που επιτρέπει στους ασθενείς να λαμβάνουν ιατρικές υπηρεσίες από απόσταση, μειώνοντας τις μετακινήσεις και εξασφαλίζοντας γρήγορη διάγνωση και αντιμετώπιση. Η πανδημία COVID-19 επιτάχυνε την υιοθέτηση τέτοιων τεχνολογιών, καθώς ανέδειξε τη σημασία της εξ αποστάσεως ιατρικής παρακολούθησης. Στην Ελλάδα, όπου πολλά νησιά και ορεινά χωριά έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε ιατρούς, η τηλεϊατρική αποτελεί μια ουσιαστική λύση για την κάλυψη των αναγκών των ασθενών. Παρόλα αυτά, οι μέχρι πρότινος επιλογές παρέμεναν στην απλή βιντεοκλήση ή στη χρήση πολύπλοκου εξοπλισμού που απαιτεί την παρουσία εξειδικευμένου προσωπικού στο σημείο που βρίσκεται ο ασθενής. Έτσι, δεν μπορούσαν να έχουν την επιθυμητή αποτελεσματικότητα και διάχυση στην κοινωνία. Εμείς, ως Ερευνητικό Εργαστήριο Ψηφιακών Καινοτομιών στη Δημόσια Υγεία – DigInHealth (https://diginhealth.niwa.gr) του Τμήματος Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, παρακολουθούμε συνεχώς τις εξελίξεις στον χώρο και σχεδιάζουμε και αναπτύσσουμε ολοκληρωμένες λύσεις που θα μπορούσαν να έχουν άμεση εφαρμογή στην κοινωνία. Αυτός άλλωστε είναι και ο ρόλος της ακαδημαϊκής κοινότητας, να ερευνά και να αναπτύσσει εφαρμογές που μπορούν να βρουν πρακτική εφαρμογή και δίνουν λύση σε σημαντικά προβλήματα.

Πώς διασφαλίζεται η προστασία των προσωπικών δεδομένων των ασθενών κατά τη χρήση της πλατφόρμας;

Η προστασία των προσωπικών δεδομένων αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα ειδικά στον χώρο της υγείας ο οποίος διακινεί ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα. Η συγκεκριμένη πλατφόρμα συμμορφώνεται πλήρως με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR) και χρησιμοποιεί προηγμένες τεχνολογίες κρυπτογράφησης για τη διασφάλιση της ασφάλειας των πληροφοριών των ασθενών τόσο στην αποθήκευση όσο και στη μετάδοσή τους. Όλες οι επικοινωνίες και τα ιατρικά δεδομένα μεταδίδονται με κρυπτογράφηση end-to-end, αποτρέποντας μη εξουσιοδοτημένη πρόσβαση. Επιπλέον, η πλατφόρμα αποθηκεύει τα δεδομένα σε ασφαλείς διακομιστές και εφαρμόζει αυστηρούς ελέγχους πρόσβασης. Μόνο ο ασθενής και ο θεράπων ιατρός έχουν πρόσβαση στα ιατρικά δεδομένα, εξασφαλίζοντας την ιδιωτικότητα και την εμπιστευτικότητα των πληροφοριών.

Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής των περιοχών στις οποίες εφαρμόζεται πιλοτικά η τηλεϊατρική;

Οι πιλοτικές εφαρμογές τηλεϊατρικής επικεντρώνονται κυρίως σε περιοχές με περιορισμένη ή δύσκολη πρόσβαση σε υγειονομικές δομές, όπως απομακρυσμένες κοινότητες, νησιά, ορεινές περιοχές και η ναυτιλία. Βασικό κριτήριο επιλογής είναι η ανεπάρκεια διαθέσιμου ιατρικού προσωπικού, καθώς και οι αντικειμενικές δυσκολίες μετακίνησης των ασθενών, είτε λόγω γεωγραφίας είτε λόγω κατάστασης υγείας. Ένας ακόμη κρίσιμος πληθυσμός-στόχος είναι οι τα άτομα με ειδικές ανάγκες, για τα οποία η δυνατότητα να λάβουν ολοκληρωμένη φροντίδα χωρίς να χρειάζεται να μετακινηθούν αποτελεί τεράστια διευκόλυνση και βελτίωση της ποιότητας ζωής. Παράλληλα, εξετάζονται και υβριδικές περιοχές, όπου υπάρχουν τοπικές υγειονομικές δομές, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν υποστηρικτικά στη χρήση τηλεϊατρίας. Σημαντικός παράγοντας είναι επίσης η τεχνολογική αποδοχή και η διάθεση για συνεργασία των επαγγελματιών υγείας και των τοπικών κοινωνιών, ώστε η τεχνολογία να ενσωματωθεί ομαλά και με τρόπο που πραγματικά απαντά στις ανάγκες των πολιτών. Σε όλες τις περιπτώσεις, ο στόχος δεν είναι απλώς η χρήση της τεχνολογίας, αλλά η δημιουργία λύσεων που μειώνουν τις ανισότητες στην πρόσβαση στην υγεία όπου κι αν βρίσκεται ο πολίτης.

Έχουν ήδη υπάρξει περιστατικά όπου η τηλεϊατρική έδωσε λύσεις που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να επιτευχθούν;

Ναι, υπάρχουν ήδη αρκετά παραδείγματα όπου η τηλεϊατρική έσωσε ζωές ή βελτίωσε την υγειονομική περίθαλψη. Για παράδειγμα, σε απομακρυσμένα νησιά, ασθενείς με ύποπτα καρδιολογικά συμπτώματα μπόρεσαν να εξεταστούν άμεσα από εξειδικευμένους καρδιολόγους μέσω τηλεϊατρικής, αποφεύγοντας άσκοπες μετακινήσεις ή καθυστερήσεις στη διάγνωση. Επιπλέον, σε ορεινές περιοχές, η τηλεϊατρική έχει επιτρέψει την ταχύτερη διάγνωση λοιμώξεων και την έγκαιρη συνταγογράφηση φαρμάκων, αποτρέποντας επιπλοκές και νοσηλείες ή άσκοπες και κοστοβόρες μετακινήσεις ή διακομιδές. Μια από τις πιο διαδεδομένες και επιτυχημένες εφαρμογές είναι η εξ αποστάσεως διάγνωση ακτινολογικών εξετάσεων. Έτσι εξασφαλίζεται ίδιας ποιότητας διάγνωση ανεξαρτήτως τόπου, καθώς ο ειδικός ακτινολόγος μπορεί να αξιολογήσει εξετάσεις που έχουν πραγματοποιηθεί ακόμη και σε απομονωμένες περιοχές. Αυτά τα παραδείγματα αποδεικνύουν ότι η τεχνολογία όταν αξιοποιείται σωστά, μπορεί να προσφέρει λύσεις σε προβλήματα που μέχρι πρόσφατα έμοιαζαν ανυπέρβλητα και να υποστηρίξει την ισότιμη πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας. Ωστόσο, υπήρχε ακόμη ένα εμπόδιο: η απαίτηση εξειδικευμένου προσωπικού στο σημείο. Αυτό το φράγμα ξεπερνιέται με τη νέα λύση που εφαρμόζεται στον Δήμο Αγράφων, προσφέροντας πραγματική κλινική εξέταση εξ αποστάσεως, χωρίς την εξειδικευμένου προσωπικού επί τόπου, μια πραγματική επανάσταση στην εξ αποστάσεως φροντίδα υγείας.

Ποια ήταν η αντίδραση του Υπουργείου Υγείας στην πρότασή σας;

Το Υπουργείο Υγείας έχει εκφράσει έντονο ενδιαφέρον για την τηλεϊατρική ως στρατηγικό εργαλείο ενίσχυσης του εθνικού συστήματος υγείας, ιδίως για την κάλυψη των αναγκών σε απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές. Ήδη έχουν πραγματοποιηθεί παρουσιάσεις της συγκεκριμένης τεχνολογίας και των δυνατοτήτων της σε αρμόδιους θεσμικούς φορείς, με ιδιαίτερα θετική ανταπόκριση. Η τηλεϊατρική αναγνωρίζεται πλέον ως μια λύση που μπορεί να αποσυμφορήσει τα νοσοκομεία, να επιταχύνει την παροχή φροντίδας και να διασφαλίσει ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, ανεξαρτήτως γεωγραφικής θέσης. Ωστόσο, για να επιτευχθεί αυτό, απαιτούνται πιο προηγμένες λύσεις, όπως η καινοτόμος εφαρμογή στον Δήμο Αγράφων, που επιτρέπουν την πραγματική κλινική εξέταση από απόσταση, χωρίς να προϋποθέτουν την παρουσία εξειδικευμένου προσωπικού ή τη χρήση σύνθετου εξοπλισμού. Έτσι, γίνεται δυνατή η μετάβαση από την απλή βιντεοκλήση σε ουσιαστική τηλε-εξέταση, η οποία ενισχύει την αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα της εξ αποστάσεως φροντίδας. Για την πλήρη ενσωμάτωση της τηλεϊατρικής στο δημόσιο σύστημα υγείας, είναι απαραίτητες θεσμικές και οργανωτικές μεταρρυθμίσεις. Το Υπουργείο ήδη εξετάζει τη διαμόρφωση κατάλληλου νομικού πλαισίου, καθώς και τις δυνατότητες αξιοποίησης ευρωπαϊκών χρηματοδοτήσεων για την επέκταση τέτοιων λύσεων. Καθοριστικής σημασίας είναι η συνεργασία με υγειονομικούς φορείς, αλλά και η καλλιέργεια κουλτούρας αποδοχής της καινοτομίας. Είναι σημαντικό να ληφθούν υπόψη η ετοιμότητα του ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού, η στάση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στην ψηφιακή φροντίδα και η αντίληψη του κοινού για τη χρησιμότητα και την αξιοπιστία αυτών των υπηρεσιών. Αξίζει να σημειωθεί πως, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, το κοινό εμφανίζεται πιο έτοιμο και θετικό απέναντι στην τηλεϊατρική σε σχέση με αρκετούς επαγγελματίες υγείας, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη για εκπαίδευση, εξοικείωση και ευαισθητοποίηση σε όλα τα επίπεδα. Η ανάδειξη της ωφελιμότητας, της ασφάλειας και της ευκολίας χρήσης των σύγχρονων λύσεων τηλεϊατρικής αποτελεί αναγκαίο βήμα για να υπερβούμε προκαταλήψεις του παρελθόντος και να προχωρήσουμε σε ένα σύγχρονο, συμπεριληπτικό και πραγματικά προσβάσιμο σύστημα φροντίδας υγείας για όλους.

Υπάρχουν σχέδια για την επέκταση της πλατφόρμας και σε άλλες απομακρυσμένες περιοχές της Ελλάδας;

Ναι, στρατηγικός μας στόχος είναι η επέκταση της συγκεκριμένης λύσης τηλεϊατρικής σε ακόμη περισσότερες απομακρυσμένες περιοχές, ιδίως σε νησιά και ορεινές κοινότητες, όπου η πρόσβαση σε ιατρούς είναι περιορισμένη ή ανύπαρκτη. Ήδη εξετάζουμε συνεργασίες με δήμους, περιφέρειες και νοσοκομεία, με σκοπό την υλοποίηση πιλοτικών προγραμμάτων σε διάφορα σημεία της χώρας. Ωστόσο, προσωπικά θεωρώ πως η μεγαλύτερη ζήτηση θα προέλθει από τις αστικές περιοχές. Οι πολίτες αναζητούν λύσεις που μειώνουν τον χρόνο αναμονής, επιτρέπουν εύκολη και άμεση πρόσβαση σε εξειδικευμένες υπηρεσίες, μειώνουν το κόστος, τις μετακινήσεις και το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και οι οποίες προσαρμόζονται στη σύγχρονη καθημερινότητα. Σκεφτείτε τις περιπτώσεις όπου ο ασθενής δεν μπορεί να απομακρυνθεί από το σπίτι του γιατί φροντίζει τα παιδιά, έναν ηλικιωμένο, ή απλώς δεν έχει άλλες εναλλακτικές. Ο χρόνος είναι το πολυτιμότερο αγαθό του σύγχρονου πολίτη. Τέτοιες λύσεις σέβονται αυτό το αγαθό, ενισχύοντας την αποτελεσματικότητα τόσο για τον ασθενή όσο και για τον ιατρό. Με τη σωστή υποστήριξη, τη θεσμική ενσωμάτωση και την αποδοχή από το κοινό και τους επαγγελματίες, η τηλεϊατρική μπορεί να αποτελέσει βασικό πυλώνα του σύγχρονου Εθνικού Συστήματος Υγείας.

Θεωρείτε ότι η τηλεϊατρική μπορεί να αποτελέσει μακροπρόθεσμα τη λύση στο πρόβλημα της έλλειψης γιατρών στην περιφέρεια;

Η τηλεϊατρική δεν έρχεται να αντικαταστήσει τη φυσική παρουσία των ιατρών στην περιφέρεια, αλλά μπορεί να καλύψει ουσιαστικά και άμεσα τα κρίσιμα κενά. Μέσω της τεχνολογίας, ένας ιατρός από κεντρικό νοσοκομείο μπορεί να εξετάσει, αξιολογήσει και καθοδηγήσει ασθενείς που βρίσκονται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά, προσφέροντας φροντίδα εκεί όπου η πρόσβαση σε εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό είναι περιορισμένη ή ανύπαρκτη. Η άμεση πρόσβαση σε ειδικούς, χωρίς την ανάγκη μετακίνησης του ασθενούς, βελτιώνει τη δίκαιη κατανομή της φροντίδας και μειώνει την ανισότητα στην υγειονομική περίθαλψη μεταξύ κέντρου και περιφέρειας. Παράλληλα, η τηλεϊατρική ενισχύει τον ρόλο του τοπικού ιατρού, παρέχοντάς του συνεχή υποστήριξη, συνεργασία και καθοδήγηση από συναδέλφους σε μεγαλύτερα νοσοκομεία. Δημιουργείται έτσι ένα δίκτυο φροντίδας, στο οποίο η απομόνωση αντικαθίσταται από συνδεσιμότητα και αλληλοϋποστήριξη. Με αυτή τη λογική, η τηλεϊατρική μπορεί μακροπρόθεσμα να αποτελέσει κρίσιμο συμπληρωματικό εργαλείο, ώστε να καλυφθούν χρονικά και γεωγραφικά τα κενά του συστήματος χωρίς να υποκαθίσταται ο ανθρώπινος ρόλος, αλλά ενισχύοντάς τον.

Μπορεί να αντικαταστήσει σε κάποιο βαθμό τις φυσικές επισκέψεις σε γιατρούς, ή παραμένει απλώς μια συμπληρωματική λύση;

Η τηλεϊατρική δεν ήρθε για να αντικαταστήσει πλήρως τις φυσικές επισκέψεις σε ιατρούς, αλλά μπορεί να επαναπροσδιορίσει πότε και γιατί χρειάζονται. Ορισμένες ιατρικές πράξεις, όπως επεμβάσεις ή εξετάσεις που απαιτούν φυσική επαφή ή εξειδικευμένο εξοπλισμό, προφανώς θα συνεχίσουν να απαιτούν δια ζώσης παρουσία. Ωστόσο, ένα μεγάλο ποσοστό περιστατικών της πρωτοβάθμιας φροντίδας, όπως η παρακολούθηση χρόνιων νοσημάτων, η αξιολόγηση κοινών συμπτωμάτων, η συνταγογράφηση και η ιατρική συμβουλευτική μπορούν να εξυπηρετηθούν αποτελεσματικά μέσω τηλεϊατρικής. Αυτό σημαίνει μικρότερη αναμονή, μειωμένο κόστος για το σύστημα και τον πολίτη, ευκολότερη πρόσβαση, ειδικά για όσους δυσκολεύονται να μετακινηθούν και βελτίωση της αποδοτικότητας των ίδιων των ιατρών. Η τηλεϊατρική λοιπόν δεν είναι απλώς μια «συμπληρωματική» λύση. Είναι ένα σημαντικό εργαλείο διαλογής, πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης που μπορεί να αποσυμφορήσει το σύστημα υγείας και να επαναφέρει το επίκεντρο εκεί που πρέπει: στον άνθρωπο.

Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου ο ψηφιακός αναλφαβητισμός είναι ακόμα υπαρκτός σε μεγάλο βαθμό, πώς διασφαλίζετε πως οι ηλικιωμένοι και όλοι όσοι δεν έχουν οικειότητα με την τεχνολογία μπορούν να χρησιμοποιήσουν την τηλεϊατρική;

Σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, όπου ο ψηφιακός αναλφαβητισμός παραμένει μια υπαρκτή πρόκληση, είναι απολύτως κρίσιμο να διασφαλίσουμε ότι κανείς δε μένει πίσω στην υγειονομική φροντίδα. Για τον λόγο αυτό, το Ερευνητικό Εργαστήριο Ψηφιακών Καινοτομιών στη Δημόσια Υγεία (DigInHealth) του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ) δίνει προτεραιότητα σε λύσεις φιλικές προς τον πολίτη, τεχνολογίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν χωρίς εξειδικευμένες γνώσεις, ακόμα και από ανθρώπους που δεν έχουν προηγούμενη εμπειρία με την τεχνολογία. Μέσα από την πιλοτική εφαρμογή στον Δήμο Αγράφων, με τη χρήση της φορητής συσκευής TytoCare, μελετάμε στην πράξη πώς μια καινοτόμος τεχνολογική λύση μπορεί να γίνει πραγματικά προσβάσιμη, επιτρέποντας στον χρήστη να πραγματοποιήσει πλήρη κλινική εξέταση εξ αποστάσεως, χωρίς την ανάγκη παρουσίας εξειδικευμένου προσωπικού. Η συγκεκριμένη εφαρμογή δεν απαιτεί καμία τεχνολογική εξοικείωση: ο πολίτης ακολουθεί απλά βήματα, με καθοδήγηση σε πραγματικό χρόνο από το σύστημα και τον ιατρό του, ώστε να διενεργήσει μια πραγματική ιατρική εξέταση από τον χώρο που βρίσκεται. Θα ήθελα να τονίσω ότι στο ερευνητικό μας εργαστήριο, το οποίο έχω την τιμή να διευθύνω, αναπτύσσουμε πρακτικές λύσεις για την υγεία με επίκεντρο τον άνθρωπο. Λύσεις στις οποίες η τεχνολογία μαθαίνει τον άνθρωπο και όχι το αντίστροφο. Στόχος μας είναι να δημιουργούμε τεχνολογίες που δεν είναι απλώς «έξυπνες» αλλά ανθρώπινες. Ψηφιακά εργαλεία που αγγίζουν πραγματικές ανάγκες, που γεφυρώνουν ανισότητες και προσφέρουν φροντίδα με καινοτομία, αξιοπρέπεια και ενσυναίσθηση.

Αν μπορούσατε να αλλάξετε ένα πράγμα στο ελληνικό σύστημα υγείας ποιο θα ήταν αυτό;

Θα ήταν η πλήρης ψηφιοποίηση και διασύνδεση όλων των δομών του. Σήμερα, το σύστημα λειτουργεί με κατακερματισμένο τρόπο: πολλαπλές βάσεις δεδομένων, διαφορετικές διαδικασίες, και πληροφοριακά συστήματα που δε «μιλούν» μεταξύ τους. Ως αποτέλεσμα έχουμε τις καθυστερήσεις, την απώλεια ή επανάληψη ιατρικών πληροφοριών και την υπερβολική γραφειοκρατία. Αυτό που χρειάζεται είναι μια ενιαία, διαλειτουργική ψηφιακή υποδομή, όπου κάθε ιατρικός φάκελος να είναι προσβάσιμος, με ασφάλεια και διαφάνεια, από εξουσιοδοτημένους επαγγελματίες υγείας. Μια τέτοια πλατφόρμα θα ενίσχυε τη συνέχεια της φροντίδας, θα μείωνε τα ιατρικά λάθη, θα επέτρεπε πιο αποτελεσματική εφαρμογή της τηλεϊατρικής και θα ελευθέρωνε χρόνο για πραγματική ιατρική φροντίδα. Σε μια εποχή όπου η τεχνολογία είναι ικανή να διασυνδέσει τα πάντα, δεν είναι αποδεκτό η υγεία να παραμένει ασύνδετη. Η ψηφιακή ενοποίηση δεν είναι απλώς τεχνολογική αναβάθμιση, είναι πράξη υγειονομικής δικαιοσύνης.

Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ψηφιακή καινοτομία στο ελληνικό σύστημα υγείας;

Είναι η έλλειψη εθνικής υποδομής υποστήριξης για την ψηφιακή καινοτομία στην υγεία. Στην πράξη, δεν υπάρχει κάποιο οργανωμένο πλαίσιο που να διευκολύνει την αξιολόγηση, ενσωμάτωση και αποζημίωση ψηφιακών λύσεων υγείας, όπως συμβαίνει σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, λειτουργεί το HealthTech Connect, μια πλατφόρμα που συνδέει καινοτομίες με το εθνικό σύστημα υγείας NHS, επιταχύνοντας την ένταξη ψηφιακών τεχνολογιών στο σύστημα υγείας. Στη Γερμανία, αντίστοιχα, υπάρχει πλαίσιο συνταγογράφησης εφαρμογών κινητής υγείας μέσω του DiGA, δίνοντας στους ασθενείς πρόσβαση σε ψηφιακές λύσεις που αποζημιώνονται από το κράτος. Στην Ελλάδα, όμως, η διαδικασία είναι ασαφής: δεν υπάρχει σαφές θεσμικό πλαίσιο για την κλινική και οικονομική αξιολόγηση ψηφιακών λύσεων, ούτε κανένα επίσημο σύστημα που να επιτρέπει την κλιμάκωση επιτυχημένων πιλοτικών εφαρμογών. Ως αποτέλεσμα, πολλές καινοτόμες λύσεις μένουν σε επίπεδο δοκιμής και δεν φτάνουν ποτέ στους ασθενείς σε ευρεία κλίμακα. Χρειάζεται, λοιπόν, μια θεσμική υποδομή που θα αναγνωρίζει, αξιολογεί και εντάσσει την καινοτομία στο σύστημα υγείας, με διαφάνεια και ασφάλεια, αλλά και με ταχύτητα. Μόνο έτσι η τεχνολογία θα μετατραπεί από πειραματικό εργαλείο, σε κανονικό συστατικό της δημόσιας φροντίδας υγείας.

Πόσο δεκτικοί είναι οι επαγγελματίες υγείας στις νέες τεχνολογίες που αναπτύσσετε;

Γενικά, η ανταπόκριση είναι θετική, αλλά, όπως είναι φυσικό, υπάρχουν διαφοροποιήσεις. Θα έλεγα πως η μεγαλύτερη πρόκληση δεν είναι η τεχνολογία, αλλά η ανθρώπινη αντίσταση στην αλλαγή. Πολλοί επαγγελματίες υγείας είναι εξαιρετικοί στη δουλειά τους, αλλά έχουν μάθει να λειτουργούν σε ένα σύστημα βασισμένο σε πιο «παραδοσιακές» μεθόδους. Η είσοδος νέων ψηφιακών εργαλείων προκαλεί συχνά δισταγμό, και όχι άδικα, ειδικά όταν δεν συνοδεύεται από κατάλληλη εκπαίδευση και υποστήριξη. Παράλληλα, πολλοί επαγγελματίες υγείας, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, φοβούνται πως η τεχνολογία θα τους απομακρύνει από τη σχέση με τον ασθενή τους. Υπάρχει ένας διάχυτος φόβος ότι η φροντίδα θα γίνει απρόσωπη. Αυτές οι αντιστάσεις, όμως, δεν είναι άρνηση, αλλά ένδειξη ανάγκης για ουσιαστική στήριξη. Και πράγματι, όταν οι επαγγελματίες δουν τα πραγματικά οφέλη, όπως η μείωση των περιττών μετακινήσεων, η ταχύτερη διάγνωση, η καλύτερη παρακολούθηση χρόνιων ασθενών, τότε αρχίζουν να ενδιαφέρονται ενεργά. Ειδικά όταν τους παρέχεται καθοδήγηση και συνεχής υποστήριξη, συμμετέχουν, ενθουσιάζονται και γίνονται φορείς της καινοτομίας. Για αυτό και θα πρέπει να φροντίζουμε η τεχνολογία να μη φτάνει «απότομα», αλλά μέσα από ένα περιβάλλον εκπαίδευσης, πειραματισμού και διαλόγου. Στόχος μας δεν θα πρέπει να είναι να «επιβάλουμε» την καινοτομία, αλλά να την κάνουμε οικεία και χρήσιμη. Η τεχνολογία δεν πρέπει να είναι κάτι που φοβάται ή αποφεύγει ο επαγγελματίας υγείας, αλλά ένα εργαλείο ενδυνάμωσης, που τον βοηθά να προσφέρει καλύτερη φροντίδα, με λιγότερη φθορά. Για να ξεπεραστούν όλα αυτά, χρειαζόμαστε κάτι παραπάνω από εξοπλισμό. Χρειαζόμαστε επένδυση στον άνθρωπο. Εκπαίδευση, υποστήριξη και εμπιστοσύνη. Μόνο έτσι θα μπορέσει η ψηφιακή καινοτομία να εδραιωθεί, όχι ως κάτι «ξένο», αλλά ως εργαλείο που βοηθά πραγματικά τον επαγγελματία και τον ασθενή στην καθημερινότητά τους. Γιατί, τελικά, η τεχνολογία δεν είναι ποτέ ούτε καλή ούτε κακή. Είναι εργαλείο. Και η χρήση της καθορίζει την αξία της.

Ποιες τεχνολογίες θεωρείτε ότι θα φέρουν τη μεγαλύτερη αλλαγή στη δημόσια υγεία τα επόμενα χρόνια;

Αν έπρεπε να ξεχωρίσω κάποιες τεχνολογίες που θα επηρεάσουν καταλυτικά τη δημόσια υγεία, θα έβαζα στην κορυφή την Τεχνητή Νοημοσύνη, τα φορετά συστήματα (wearables) και τις ψηφιακές πλατφόρμες πρόληψης και τηλεπαρακολούθησης. Η Τεχνητή Νοημοσύνη ήδη αποδεικνύει τη δύναμή της, όχι μόνο στη διάγνωση αλλά και στην πρόβλεψη εμφάνισης ασθενειών, στη διαχείριση μεγάλων όγκων πληθυσμιακών δεδομένων και στη βελτιστοποίηση των υπηρεσιών υγείας. Η δυνατότητά της να αναγνωρίζει πρότυπα που διαφεύγουν από τον ανθρώπινο νου την καθιστά ανεκτίμητο εργαλείο πρόληψης και πρώιμης παρέμβασης. Οι φορετές συσκευές (wearables), όπως τα έξυπνα ρολόγια και αισθητήρες υγείας, μετατρέπουν την παρακολούθηση της υγείας σε μια συνεχή, καθημερινή διαδικασία. Δεν πρόκειται απλώς για καταγραφή βημάτων ή καρδιακού ρυθμού, μιλάμε για συνεχή ροή δεδομένων που, όταν συνδυαστεί με έξυπνους αλγόριθμους, μπορεί να προλάβει κρίσεις, επιπλοκές ή επιδείνωση χρόνιων παθήσεων πριν καν ο ασθενής το αντιληφθεί. Όσο αυτές οι τεχνολογίες γίνονται κλινικά αποδεκτές, τότε θα δούμε μια επανάσταση στην παροχή φροντίδας υγείας. Η φροντίδα θα μετατοπίζεται από τις μονάδες υγείας (όπως είναι σήμερα) προς τον ίδιο τον πολίτη, εκεί που υπάρχει πραγματικά ανάγκη. Ήδη υπάρχουν εγκεκριμένες εφαρμογές που επιτρέπουν σε κάποιον να κάνει διαγνωστικά έγκυρες εξετάσεις από το σπίτι του, με ένα απλό κινητό και μια αναλώσιμη ταινία, όπως ανάλυση ούρων με ακρίβεια εργαστηρίου. Παράλληλα, οι ψηφιακές πλατφόρμες τηλεπαρακολούθησης και τηλεϊατρικής μειώνουν την ανάγκη για φυσική παρουσία, διευκολύνοντας την άμεση, ανθρωποκεντρική και οικονομικά βιώσιμη φροντίδα. Αν όλα αυτά ενσωματωθούν με σωστό σχεδιασμό και σεβασμό στα προσωπικά δεδομένα, η Δημόσια Υγεία θα μεταμορφωθεί από αντιδραστική, σε προληπτική και εξατομικευμένη. Και αυτή είναι η πραγματική επανάσταση που έχουμε μπροστά μας.

Για την καινοτόμα πρωτοβουλία που φέρνει την υγεία πιο κοντά στους κατοίκους των απομακρυσμένων περιοχών, ο Δήμαρχος Aγράφων  και ο καθηγητής Γιάννης Κουμπούρος μίλησαν και στην εκπομπή “Όπου Υπάρχει Ελλάδα”

Πηγή: skai.gr